Verantwoording en methodiek van de accijnsmonitor
De aanleiding
In 2012 besloot het kabinet tot een ingrijpende accijnsverhoging op sigaretten en rooktabak van € 370 miljoen per 1 januari 2013. Dit was 35 cent op een pakje sigaretten (19 stuks) en 60 cent op een pakje shag (40 gram). De tabaksbranche vermoedde dat consumenten in de grensstreek hun sigaretten en shag voortaan in België en Duitsland zouden kopen. Sinds die dagen houdt de tabaksbranche bij wat de accijnsinkomsten zijn na deze verhoging aangezien men de overtuiging had dat de begrote extra accijnsinkomsten van € 370 mln. bij lange na niet zou worden gehaald. Door deze forse accijnsverhoging werden de prijzen in Nederland hoger dan in onze buurlanden. Als gevolg van substitutie-effecten (kopen in buitenland of kopen illegale producten), downtrading (overstappen op goedkopere alternatieven) en eventueel minder roken, zou er veel van de begrootte inkomsten weglekken naar de buurlanden. Dit gaat uiteindelijk ten koste van omzet en rendement van de groothandel en de tabakswinkeliers met name in de grensstreken.
Maandelijkse verkopen als basis
De accijnsmonitor volgt alleen de ontwikkeling van sigaretten en rooktabak. De basis van de accijnsmonitor zijn de maandelijkse verkopen van fabrikanten en importeurs van sigaretten en rooktabak verenigd in de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) en Philip Morris. Sigaren worden hierin niet meegenomen met name omdat de accijns ten opzichte van sigaretten en rooktabak beperkt is. De jaarlijkse accijnsopbrengst van sigaren bedraagt circa € 10 miljoen op een totale tabaksaccijns van ongeveer € 2.400 mln. Ook de accijns op zogenaamde ‘heat-not-burn’ producten (bijvoorbeeld HEETS) die met een elektronisch verhittingsapparaat worden geconsumeerd, wordt (nog) niet meegenomen.
De berekening
De op de Nederlandse markt actieve fabrikanten en importeurs van sigaretten en rooktabak, Philip Morris, British American Tobacco, Japan Tobacco, Imperial Tobacco, Heupink & Bloemen Tabak en Landewyck Tabak, registreren maandelijks hun verkopen. Deze fabrikanten en importeurs hebben gezamenlijk een marktaandeel van circa 98% van de sigarettenmarkt en circa 97% van de rooktabakmarkt. De maandelijkse verkopen zijn gebaseerd op de uitslag van tabaksproducten door deze fabrikanten en importeurs. Uitslag wil zeggen de maandelijkse hoeveelheden sigaretten en shag die door deze bedrijven in de handel worden gebracht.
Op basis van deze hoeveelheden, de consumentenprijzen en de geldende belastingtarieven, kunnen de omzetten, de accijnsopbrengsten en de BTW inkomsten over de betreffende maand worden berekend. De accijns wordt één maand later door de tabaksfabrikanten afgedragen aan de Belastingdienst. De belastingafdrachten worden zo maandelijks geregistreerd en de ontwikkeling van de accijnsinkomsten voor de overheid, inclusief de accijnsverhogingen, kunnen zo zorgvuldig worden gevolgd.
Aansluiting met de reële marktsituatie
Om de maandelijkse uitslag (verkopen) door de tabaksfabrikanten en -importeurs zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de reële situatie op de markt en de daadwerkelijke verkopen aan de consument, worden er op deze industrie-cijfers correcties toegepast. Deze correcties resulteren in ‘genormaliseerde’ volumes met dus correcties voor (i) inladingen bij de groothandel en (ii) ‘releases for consumption’ (producten door fabrikanten in het economisch verkeer gebracht, maar nog niet verkocht aan de groothandel). Ze komen tot stand op basis van informatie, expertise en marktkennis van de groothandel die goed zicht heeft op de gehele keten. Daarnaast wordt in de vergelijking met het voorgaande jaar toelichting gegeven op een mogelijk verschil in het aantal werkdagen in de betreffende maand.
Over een kalenderjaar gemeten geeft de accijnsmonitor de accijnsopbrengsten weer vergelijkbaar met de accijnsopbrengsten zoals het ministerie van Financiën die meet op EMU-basis (verkopen van januari t/m december, maar accijnsafdrachten van februari t/m januari van het volgend jaar). De accijnzen worden immers een maand later afgedragen dan de maand waarin de tabaksproducten in de handel worden gebracht. Een aansluiting wordt jaarlijks gemaakt met de accijnsontvangsten gerapporteerd door het ministerie van Financiën in de Financieel Jaarverslagen van het Rijk.